تاریخچه :

در انگلستان در سال 1970 تعداد زیادی از محققان  که در زمینه کیفیت کار می کردند عناصری را که بیانگر کیفیت در خدمات بالینی بود را شفاف کردند. اینکه معیار و ملاک کیفیت در سلامت چیست؟ اندیکاتور های آن چیست؟ استانداردش چیست؟ این مفاهیم از علم مدیریت وارد علم نظام سلامت شد و به نوعی ارتباط بین فرایند ها و ساختار و عملکرد در بخش سلامت معنی پیدا کرد . 
در دهه 70 این افراد از دستاوردهایی که در بخش مدیریت و ارتقای کیفیت در مدیریت بود تشابه سازی در بخش سلامت ایجاد کردندونهایتاً در سال 1997 در انگلستان حاکمیت بالینی به عنوان چهارچوبی معرفی شد که طی آن سازمان هایی که به نوعی درگیر فعالیت خدمات سلامت هستند برای ارتقای کیفیتشان پاسخگو باشند و دستیابی به استانداردهای متعالی را از طریق ایجاد محیطی که بحث تعالی در فرهنگ آن نهادینه شده است، تضمین کنند.  

مدل هفت محوری نظام حاکمیت بالینی

هفت محور حاکمیت بالینی

1. مدیریت خطر ، حفظ و ارتقاء ایمنی بیمار

2. تعامل با بیمار، همراهان و جامعه

3. آموزش و مهارت آموزی

4. مدیریت کارکنان

5. استقرار طبابت مبتنی بر شواهد

6. استفاده از اطلاعات ومدیریت اطلاعات

7. ممیزی بالینی

مدیریت خطر و ایمنی بیمار

ارائه خدمات سلامت از پر خطرترین کارهای دنیا بشمار میرود، بر اساس شواهد، کارهاییکه احتمال بروز خطر در آنها بیش از یک مورد از هزار مورد است، خطرناک بشمار میروند بنابراین خدمات سلامت که با احتمال وقوع خطر 1 مورد از هر 300 مورد همرا هست و بسیار پرخطر محسوب گردیده و انتظار می رود که این خطرات بگونه ای مناسب مدیریت شوند.

موسسه ملی پزشکی آمریکا اعلام کرده است که از هر 500 نفری که در یکی از بیمارستانهای امریکا بستری میشوند، 1 نفر به علت خطاهای پزشکی کشته میشود. در حالیکه احتمال کشته شدن در خطوط هوایی این کشور 1 در هر 8 میلیون پرواز است.

قصور در خدمت یا ارتکاب عمل اشتباه در برنامه ریزی یا اجرا که به طور بالفعل یا بالقوه باعث یک نتیجه ناخواسته شود خطای پزشکی بشمار میرود.

همه خطاها منجر به آسیب نمی شوند که به آنهاییکه تا مرز آسیب پیشرفته ولی بخیر می گذرند موارد نزدیک خطا (Near Miss) یا بخیر گذشته، و به مواردیکه اتفاق می افتند و منجر به آسیب نمی شوند بدون عارضه (No Harm) می گویند اما مواردیکه با وقوع عارضه ای جدی همراهند اصطلاحاً فاجعه آمیز (Sentinal) گفته میشوند و از آن رو که بیش از نیمی از آنها قابل پیشگیری هستند دارای اهمیت فراوانی هستند.

بیش از 90% موارد خطا مربوط به مشکلات سازمانی نظیر فرهنگ، رویه های مدیریت، ساختار، فرآیند و هماهنگیهای درون بیمارستان است و کمتر از 10% با مشکلات فردی و تجهیزات رابطه دارد. بنابراین جا دارد که با شناسایی خطاها و طبقه بندی آنها به کشف عوامل خطرساز سیستمی بپردازیم و از مچ گیری افراد و تنبیه آنها حذر کنیم.

حاکمیت خدمات بالینی، محوریت بیمار و ایمنی او را از خطرات احتمالی به عنوان اولین محورها معرفی می نماید .

رویکرد پذیرفته شده در حاکمیت بالینی برخورد سیستماتیک با این نوع خطاها و ریشه یابی آنها در سیستم است، چرا که تا زمانی که سیستم اصلاح نگردد و امکان وقوع خطا به صفر رسانده نشود، خطاها توسط افراد مختلف تکرار خواهند شد. در این شیوه، از طریق ارزیابی نظام مند حوادث، بازبینی آنها و سپس جستجوی روشهایی برای جلوگیری از وقوع مجدد آنها، از احتمال بروز خطاها و خطرات ناشی از آنها کاسته میشود.

یادگیری از اتفاقات بجای شرمنده سازی یا مچ گیری!!!

استراتژی ها در این محور شامل :

فرهنگ سازی و بستر سازی مناسب

حمایت و رهبری کارکنان در مسیر مدیریت خطر

ایجاد نظام مدیریت خطر با رویکرد واکنشی و پیشگیرانه

ترویج گزارش دهی خطاها

تعامل با بیمار و استفاده از نظرات آنها در مدیریت خطر

یادگیری و به اشتراک گذاری درس های آموخته شده

نهادینه کردن و اجرایی نمودن درسهای آموخته شده از خطاها

تعامل با بیمار، همراهان و جامعه

هدف : ارتقاء فرایند تعامل با بیمار، همراهان و جامعه

عملیاتی نمودن منشور حقوق بیمار

ارتقاء سیستم رسیدگی به شکایات

ارتقاء سیستم رضایت سنجی ، نظر سنجی و دریافت پیشنهادات از بیماران ، همراهان و جامعه

سیاست گزاری در خصوص تعامل با بیمار در حین بستری

سیاست گزاری در خصوص تعامل با بیمار در حین درمان

سیاست گزاری در خصوص تعامل با بیمار در حین ترخیص و بعد از آن

آموزش و مهارت آموزی

هدف : ارتقاء فرایند آموزش و مهارت آموزی

آموزش به کارکنان و توانمند سازی آنان

آموزش به بیماران و همراهان در بدو بستری

آموزش به بیماران و همراهان حین درمان

آموزش به بیماران و همراهان حین ترخیص و پس از آن

تدوین PDP و تاثیر دهی آن در امر آموزش کارکنان

مدیریت کارکنان

هدف : ارتقاء و بهبود فرایند مدیریت کارکنان

برقراری مصاحبه های حضوری با کارکنان در پایان شش ماه و ارائه فیدبک

ایجاد ارتباط بین سیستم تشویقی و تدوین PDP

ایجاد شناسنامه کارکنان

تدوین شرح وظایف شغلی

انجام ارزیابی عملکرد دوره ای از کارکنان  و .....

استفاده از اطلاعات

اطلاعات يكي از اساسي ترين اجزاي سيستم هاي استاندارد و كيفيت و مهمترین ابزار حاکمیت بالینی است .

به منظور حركت در جهت بهبود كيفيت، سازمان ها نياز به اطلاعات خوب دارند.

استراتژی های حاکمیت بالینی دراین محور شامل :

تدوین شاخص های عملکردی

استقرار سیستم HIS

آموزش اهمیت استفاده از اطلاعات و لزوم ورود به هنگام داده ها

پشتیبانی سیستم HIS

حفاظت از اطلاعات

بهبود ارتباطات داخلی به منظور تبادل صحیح اطلاعات

ارتقاء و بهبود مستند سازی به صورت دقیق و کامل

اثربخشی بالینی

استفاده از بهترین دانش برگرفته از پژوهش ، تجربه بالینی و ترجیحات بیمار برای دستیابی به فرآیندها و نتایج مطلوب مراقبت از بیماران.

بسیاری از روشهای بالینی پس از گذشت زمان و با پژوهشهای بیشتر نقض می گردند و غیر نافع یا مضر شناخته می شوند پس اشراف روزآمد به شواهد معتبر دانش پزشکی ضروری است.

بنابراین ناگزیر از روی آوری به طبابت مبتنی بر شواهد در قالب بررسی کاملترین، 
علمی ترین و در دسترس ترین شواهد موجود هستیم. 

در محور اثر بخشی بالینی هدف حاکمیت بالینی استقرار نظام طبابت مبتنی بر شواهد است و جهت پیشبرد این هدف لازم است  گایدلاین ها با مشارکت معاونت آموزشی و اعضاء هیئت علمی تدوین و استقرار یابند .

ممیزی بالینی

ممیزی بالینی فرایندی جهت ارتقای کیفیت خدمات بالینی است که به مرور ؛ نظام مند ، چگونگی مراقبت از بیماران در مقایسه با استانداردهای صریح و روشن می پردازد و تغییرات لازم جهت بهبود ساختار، فرایند و پیامدهای مراقبت از بیماران را شناسایی و اعمال می کند و همچنین برای اطمینان از اعمال صحیح تغییرات و بهبود کیفیت خدمات نظام سلامت، به پایش و بازبینی دوباره فرایندها می پردازد.

اجزای ممیزی بالینی

1) تعیین استانداردها

2) بررسی وضعیت موجود

3) مقایسه ی وضعیت موجود با استانداردها

4) اعمال تغییر در صورت لزوم

5) انجام مجدد 4 مرحله قبلی جهت اطمینان از بهبود کیفیت فرایند مورد نظر