یکی از مهم ترین رویکردهای بیمارستان برای حفظ ایمنی بیمار؛ درس گرفتن از خطاهای رخ داده با استفاده از تکنیک تحلیل علل ریشه ای است. عوامل مختلفی میتوانند در بروز یک حادثه ناخواسته یا خطای پزشکی موثر باشند که برخی از آنها آشکار بوده و به سادگی قابل شناسایی هستند (نوک کوه یخ) و بسیار هم پنهان بوده و شناسایی انها نیاز به دقت و تحلیل بیشتری دارد (بدنه کوه یخ که زیر آب قرار دارد و دیده نمیشود). در ادامه تقسیم بندی نسبتا جامعی برای این عوامل ارائه شده است.
۱- کارکنان خدمات سلامت
خطا، تخطی و اشتباه
خشم، اضطراب و ترس
خستگی
عدم تبعیت از روشهای اجرا
آموزش ناکافی
تفسیر نادرست دادهها
ارزیابی ناکافی خطرات
فراموشی
کمبود انگیزه
کم تجربگی و اقدام فراتر از تخصص
۲- روشها
عدم وجود پروتکلها، استانداردسازی و چک لیست
پیچیدگی وظایف
خطای فنی
حجم کاری زیاد
عدم آمادگی کافی
پایش و پیگیری ناکافی پس از مداخلات
استفاده از روش درمانی نامناسب
تاخیر قابل پیشگیری در اقدامات
وقفه در مداخلات
مستندسازی نادرست
۳- تجهیزات
مفقود شدن وسایل
تجهیزات و وسایل معیوب
استفاده از تجهیزات نادرست
ناهمگونی در طراحی تجهیزات
کمبود تعمیر و نگهداشت
۴- اندازه گیری
سیستم ناکافی و ناکارامد گزارش خطا
دادههای ناکافی
عدم وجود استاندارد برای ایمنی بیمار
عدم الگوبرداری
۵- محیط
طراحی ضعیف و معیوب بیمارستان
نگهداشت نادرست و ضعیف محیط کاری
قرار گرفتن بیماران خارج از دید کارکنان
کمبود ارگونومی
سروصدا و سایر عوامل حواس پرتی
۶- مدیریت
کار بیش از حد کارکنان خدمات سلامت
شرایط پراسترس
کمبود پرسنل
کمبود همکاری کارکنان
برنامههای کاری غیرمنطقی
اضافه کاری
مقدم دانستن ملاحظات مالی، سیاسی و برنامه ریزی بر کیفیت خدمات
محدودیتهای مالی
فرهنگ سلسله مراتبی و قدرت
۷- سیاستها و رویهها
فقدان تحلیل حوادث ناخواسته
فقدان خط مشیهای استاندارد برای اقدامات
عدم وجود پاسخگویی
خط مشیهای منقضی شده
وجود خط مشیهای استانداردی که بر اساس واقعیت نیستند
کمبود قوانین و مقررات
۸- بیمار
ارائه اطلاعات نادرست
عدم رعایت و پایبندی به درمان تجویز شده
خطاها
کمبود مشارکت بیمار
۹- سایر عوامل
عدم وجود محدودیت و یا اقدامات مجبور کننده
عدم دسترسی یا دسترسی دیرهنگام به اطلاعات بیمار
کمبود دانش با توجه به ویژگیهای بیمار
عدم وجود سیستمهای خودکار در حوزههای مستعد خطا
عدم وجود یادآورها
منبع: Patient participation: current knowledge and applicability to patient safety, ۲۰۱۰